طرح پژوهشی «شاهکارهای هنر خوشنویسی و تذهیب قرآن» اجرا  شد

به گزارش روابط عمومی و بین‌الملل بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، این اثر توسط مارتین لینگز دانشمند مسلمانِ انگلیسی‌تبار به رشته تحریر درآمده و دکتر محمدحسن فغفوری دانشمند ایرانی و پرآوازه گروه ادیان دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا آن را به زبان فارسی برگردانده است؛ از همین رو برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از اثر حاضر، توضیحات گوناگون به صورت پانوشت توسط محمد لطفی‌پور از دانشیان حوزه علمیه قم به آن افزوده شده است که به منظور آشنایی بیشتر با مطالب این طرح پژوهشی با ایشان گفتگویی صورت گرفته که در ادامه می‌خوانیم.

لطفا در ابتدا به ضرورت انجام این پژوهش اشاره بفرمائید.

امروزه مسئله مصحف‌های کهن قرآن تبدیل به پدیده مهم در فضای مطالعات پیراقرآنی شده است زیرا دستیابی به اطلاعات نسخه‌های کهن قرآنی می‌تواند زیربنای نظریه‌پردازی‌های گوناگون در علوم مختلف شود.

هدف از این پژوهش چه بوده است؟

این پژوهش با اهدافی همچون ژرف‌اندیشی مباحث نظری در نسخه‌شناسی مصاحف قرآنی، تنقیح مبانی مهم و بنیادین در تحلیل هنر خوشنویسی و تذهیب قرآن به عنوان هنر قدسی و بسترسازی برای تبیین مباحث پیراقرآنی و هنر اسلامی اجرا شده است.

به نکات محوری و مهم این پژوهش نیز اشاره بفرمائید.

می‌توان به دو نکته مهم و محوری درباره این پژوهش اشاره کرد؛ نخست از یک سو با نمایش 180 تصویر منحصر به فرد از نسخه‌های خطی کهن قرآن در موزه‌ها و مجموعه‌های مختلف که به صورت دو صفحه مقابل هم ارائه شده است، به بررسی سیر تحول سبک‌های خطوط و هنر تذهیب قرآن پرداخته شده است.

نکته دیگر اینکه مولف دامنه بحث کتاب را وسیع‌تر کرده و فلسفه وجودی و حکمت این دو هنر قدسی - خوشنویسی و تذهیب - را بررسی کرده است.

حاصل سال‌های طولانی تعمق و تفکر مولف درباره پیام نهانی و عرفانی خوشنویسی و تذهیب و همچنین ویژگی‌های هر سبک این است که زیبایی خط خوشنویسان و جلوه تذهیبِ تذهیب‌کاران با زیبایی درون و صفای باطن آن‌ها گره خورده است و به تعبیر دیگر انعکاس دهنده عمقِ خلوص و ایمان آن‌ها است.

مخاطبان این طرح پژوهشی چه کسانی هستند؟

مخاطبان تخصصی این اثر، شامل دانشمندان علوم قرآن، کلام و فلسفه، عرفان اسلامی و تاریخ هنر می‌شود اما در سطح فراگیر می‌توان عموم فرهیختگان و دانش‌اندوزان را مخاطب کتاب حاضر دانست که افزون بر استفاده علمی، از تصاویر چشم‌نواز آن بهره‌مند خواهند شد.

این طرح با چه روشی تدوین شده است؟

این کتاب به روش توصیفی – تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی از نسخه‌های خطی در موزه‌های و کتابخانه‌های مختلف جهان انجام گرفته است.

برای تدوین این طرح پژوهشی از چه منابعی استفاده شده است؟

نسخه‌های کهن قرآن در کتاب حاضر از موزه‌ها و کتاب‌خانه‌های کشور زیر به دست آمده است.

ایران: موزه ایران باستان، کتابخانه نسخ خطی کاخ گلستان (تهران)، موزه آستانه حضرت معصومه علیها السلام (قم)، کتابخانه آستان قدس رضوی (مشهد)، موزه پارس (شیراز)

انگلستان: موزه بریتانیا، کتابخانه بریتانیا، مجموعه کایر (لندن)، کتابخانه دانشگاه جان رایلندز (منچستر)

سوئیس: مجموعه شاهزاده صدرالدین آقا خان (ژنو)

آلمان: کتابخانه ایالتی باواریا (مونیخ)

فرانسه: کتابخانه ملی (پاریس)

ترکیه: کتابخانه دانشگاه استانبول، کتابخانه مسجد نور عثمانیه، کتابخانه توپقاپی سرای، موزه هنرهای ترکی و اسلامی (استانبول)

ایرلند: کتابخانه چستر بیتی (دوبلین)

تونس: موزه هنرهای اسلامی، کتابخانه ملی [اسبق] تونس (قیروان)

مراکش: کتابخانه ملی، مجموعه گلوو (رباط)

کویت: موزه طارق رجب

مصر: کتابخانه ملی مصر (قاهره)

دستاوردهای پژوهشی «شاهکارهای هنر خوشنویسی و تذهیب قرآن» چیست؟

دستاورد پژوهش حاضر افزون بر تبیین سیر تاریخی تطور هنر خوشنویسی و تذهیب مصحف‌های کهن قرآن، از یک سو برای تولید آثار پژوهشی جدید در علوم قرآن، کلام اسلامی، هنر قدسی، تاریخ هنر اسلامی، هنر باستان، مطالعات تاریخی، زبان‌شناسی، نسخه‌شناسی و خط‌شناسی کهن بسترسازی می‌کند و از سوی دیگر می‌توان از آن به عنوان زیرساخت و بن‌مایه برای ارائه پاسخ مبنایی به برخی شبهات کلامی از جمله تحریف‌ناپذیری قرآن در طول چهارده قرن بهره جست.